میدونی آمله چیه؟ تاحالا آمله رو خوردی؟ اصلا مگه آمله خوراکی محسوب میشه؟ میدونستی آمله یکی از گیاهان دارویی خیلی مقوی در طب سنتی محسوب میشه.. تا حالا از خواص آمله مطلبی شنیدی؟ اگه با من و مجله طبیب همراه باشی با خواص عجیب و شگفت انگیز گیاهان دارویی آشنا میشی.. پس با من همراه باش تا یکی دیگه از جالب ترین گیاهان دارویی رو بهت معرفی کنم..
{toc}
مقدمه
خواص آمله در طب سنتی بسیار است، این داروی گیاهی یک مسهل خوب است و تقویت کننده معده و قلب نیز است. آمله، از جمله گیاهانی است که به مقدار قابل توجهی آنتی اکسیدان دارد. آنتی اکسیدان نقش کلیدی در سلامتی و پیشگیری از بیماریها دارد، این ماده بیشتر در منابع غذایی یافت میشود و تاکنون پژوهشهای بسیاری درخصوص مواد غذایی دارای آنتی اکسیدان انجام شده است. آمله در هندوستان طرفداران بسیاری دارد و در طب سنتی ایران، از زمانهای دور به عنوان دارو برای درمان بیماریهای زیادی استفاده میشده است. بنابراین، دانستن اطلاعات کامل و جامع در مورد آمله در طب سنتی بسیار کمک کننده است.
آشنایی بیشتر با گیاه آمله
آمله با نام علمی Phyllanthus emblica از خانواده Euphorbiacea و در کتابهای طب سنتی با نامهای آملج و املج شناخته شده و به زبان هندی آملا و اونلا نامیده میشود. آمله درختچه ای کوچک با برگهایی پَر مانند،گلهایی زرد خاکستری با میوه کروی و گوشتی است. مزه میوه آمله، تلخ، ترش، گس و پوست نازک مشابه آلوچه است. اندازه آن تقریباً مانند گردو و بعضی اوقات حتی کوچکتر از آن و به قدر نخود است. نوع خوب آن بزرگتر، سنگین و زرد رنگ است.
این گیاه، بومی هند و خاورمیانه است. البته در هندوستان تا جنوب چین و همچنین در نواحی گرمسیری نیز میروید. میوه گیاه آمله به دلیل مقادیر بالای اسکوروبیک اسید بیشترین استفاده را دارد. علاوه براین، ویتامین C موجود در آن بیست برابر بیشتر از آب لیمو است. ماده ارزشمند تانن نیز در این گیاه وجود دارد. به همین دلیل، آمله در حالت خشک و تازه تأثیرات اعجاب انگیزی روی کمبود ویتامین C دارد، زیرا تانن باعث دیرترشدن فرآیند اکسید شدن میشود.
برخی خواص آمله در طب سنتی
برخی خواص آمله در طب سنتی، آمله دارای مزاج سرد درجه دوم و خشک دوم تا سوم است. ابن سینا معتقد است سردی این گیاه با میزان کمی ترکیبات گرم اصلاح خواهد شد. آمله به خاطر داشتن خشکی خاصیت قبض و تقویت کننده دارد به همین دلیل، داروی مقوی برای بدن محسوب میشود.
اثرات و کاربرد آمله در طب سنتی
اثرات و کاربرد آمله در طب سنتی به خاطر تاثیر روی خلط خون و کاهش گرمای آن از بروز عصبانیت جلوگیری میکند. این گیاه مانع فساد اخلاط شده و دافع سودای غیرطبیعی از بدن است. مسهل سودا و بلغم رقیق از مغز و اعصاب است، زیرا از بین برنده رطوبات اضافی را از بین برده و از بالا رفتن بخارات به سمت مغز جلوگیری میکند.
مقوی عصب و بافتهای عصبی است که با توجه به این خاصیت بی نظیر در افزایش حافظه همچنین برای فراموشی، لقوه و وسواس سوداوی نقش پر رنگی دارد. این گیاه از ریزش مو جلوگیری کرده و روغن آن مو را سیاه و بلند میکند، زیرا رطوبتهای بلغمی که موجب سفیدی مو میشود را از بین میبرد.
یکی دیگر از خواص آمله در طب سنتی تقویت کننده لثه ها و رفع سستی زبان و لوزه ها است. تقویت کننده بسیار عالی بینایی به دلیل اینکه چشم رطوبات زیادی دارد که با دفع رطوبات زائد و ممانعت از ورود بخارات از معده به چشم میشود. آمله در طب سنتی، تقویت کننده بسیار قوی، پاک کننده مفید و مفرح قلب است.
آمله مقوی اعضا است و معده نیز از این قاعده مستثنا نیست. این گیاه پاک کننده روده ها از فضولات است و میتواند رطوبات سستکننده معده را رفع کند. بی اشتهایی را کاهش داده و فرآیند هضم را بهبود میبخشد. استفاده خوراکی و مالیدن آن دل به هم خوردگی و استفراغ را برطرف میکند. از بین برنده عطش، استفاده از خیسانده آن از صعود بخارات معده به مغز جلوگیری میکند. بند آورنده اسهال، به خصوص بلغمی و سوداوی است. مربای آن در زخم روده و بواسیر بسیار مفید بوده و تقویت کننده نیروی جنسی است.
موارد منع مصرف آمله
خواص آمله در طب سنتی بسیار است اما موارد منع مصرف آمله هم وجود دارد. مصرف بیش از حد آن برای طحال مضر بوده و مصلح آن عسل و سنبل است. این گیاه موجب قولنج شده و مصلح آن روغن بادام شیرین است. در افراد سرد مزاج، باید با عسل یا دارچین یا مصطکی استفاده شود. اطلاعات کافی درباره استفاده در دوران بارداری و شیردهی وجود ندارد.
ترکیبات مصرف آمله
ترکیبات مصرف آمله که هر کدام برای بیماریهای خاصی توصیه می شود. اصلی ترین آنها عبارت است از:
- اطریفل: اختلافات فراوانی درباره ترکیبات این دارو وجود دارد، اما بیشتر اطبا اطریفل را ترکیب هلیله کابلی، هلیله زرد، هلیله سیاه، بلیله و آمله میدانند و خاصیت آن تقویت سیستم عصبی و پاک کردن بدن از مواد زائد است. با توجه به نیاز میتوان مواد دیگری نیز به آن افزود از جمله این ترکیبات اطرفیل افتیمونی، اطرفیل گشنیزی و … است.
- شیر آمله: آمله قابضی قوی است. برای کاهش قدرت قبض دو تا سه مرتبه آن را در شیر خیس کرده و بعد از شستن و خشک کردن آمله بدون ریشه و دانه میتوان آن را استفاده کرد.
- مربای آمله: تقویت کننده قلب، معده و مغز است ضمن اینکه از بالا رفتن بخارات به سمت سر جلوگیری میکند. از مربای آن به عنوان ملین میتوان استفاده کرد. روش تهیه به این صورت است که بعد از گلچین نوع رسیده و درشت آن را سوراخ کرده و به خوبی بشویید و در آب بجوشانید و بعد از خشک کردن به آن شکر یا عسل اضافه کنید تا غلیظ نشود و به قوام برسد. در آخر در ظرف شیشه ای یا چینی نگهداری شود. قبل از استفاده یک تا دو عدد را با گلاب بشویید یا به همراه طباشیر، مصطکی، هل و گشنیز میل کنید.
جوارش آمله
متداولترین روش مصرف جوارش آمله است که در جهت تقویت معده و رفلاکس، کبد و طپش قلب میتواند جایگزین مناسبی برای انواع داروهای شیمیایی باشد.
طرز تهیه جوارش آمله:
- آب (به، سیب، سیب ترش، بالنگ، انار شیرین، گلابی، لیمو، زرشک بدون دانه، سماق) از هر کدام ۵۰ گرم
- نبات سفید، عرق بیدمشک و گلاب از هر کدام ۱۵۰ گرم شیر آمله را در آب بپزید تا کاملا له شود، بعد صاف کنید.
- سپس عرقها و نبات را مخلوط و به قوام آورید.
- مصطکی، عود خام، زعفران، طباشیر سفید، سنبل‌الطیب، قرفه، دارچینی از هر کدام ۶/۴ گرم و پوست خارجی پسته و پوست بالنگاز هر کدام ۹/۶ گرم
همه این‌ها را پخته تاکاملا له شود و مخلوط نموده جوارش آمله آماده است. این موارد برحسب مزاج فرد و تحت نظر پزشک طب سنتی کم و زیاد خواهد شد. جوارش آمله مقوی معده است، اشتها را زیاد میکند، سکته را درمان میکند و مقوی کبد است.
میزان مصرف آمله
میزان مصرف آمله در طب سنتی از ماده آن ۹ تا ۱۵ گرم است و جوشانده تا ۳۰ گرم گفته شده است. لازم به ذکر است که مقدار مصرف در افراد امروزی متفاوت باشد بهتر است با مزاج فرد تناسب داشته باشد. پودر آمله ۳ تا ۶ گرم در روز باید استفاده شود.
منابع
۱.قهرمان، احمد. اخوت، احمد رضا. ١٣٨٨. شرح تطبیقی گیاهان دارویی کهن، جلد دوم، ص ١۵۵ .
۲ .گیلانی، محمدکاظم. ١٣٨٨. حفظالصحه ناصری، تصحیح رسول چوپانی، نشر المعی، چاپ اول ،ص ٢۶٣ .
۳ .ابن نفیس: الموجز فی الطب، ترجمه احمد امامی و بهجت جوادی، نشر آبژ، چاپ اول ١٣٩٠ ،ص ۴۴ .
۴ .هروی، یوسف بن محمد.١٣٩١ . ریاض الادویه، تصحیح دکتر سید محمد نظری. تهران: نشر المعی،
۵ .ابن سینا، حسین بن عبداالله.۱۳۸۹ قانون. ترجمه: شرفکندی. تهران: نشر سروش.
۶ .عقیلی علوی شیرازی، محمد حسین: قرابادین کبیر. تهران: نشر دانشگاه علوم پزشکی تهران.
۷ .عماد الدین شیرازى: ١٣٨۶. رساله آطریلال، محقق/ مصحح: هوشیارى، محمد حسین. تهران: نشر دانشگاه علوم پزشکى ایران.
۸ .میر حیدر، حسین. ١٣٨۵. معارف گیاهى. تهران: نشر فرهنگ اسلامى .
۹ .ابن سینا، حسین بن عبد االله: الادویه القلبیه ، محقق / مصحح: محمد زهیر البابا. دمشق: معهد التراث العلمی العربی، دمشق،١۴٠۴ق.
١۰ .چغمینى، محمود بن محمد: ١٣٨٩. قانونچه فی الطب، مترجم، مصحح: ناظم، اسماعیل. تهران: نشر آبژ.
١۱ .شریف، محمد مهدى بن علینقى: زاد المسافرین، محقق / مصحح: مؤسسه احیاء طب طبیعى. قم: جلال الدین، ١٣٨٧ .
١۲ .ابن نفیس: الشامل فی الصناعه الطبیه، تصحیح: زیدان، یوسف. ابوظبی: انتشارات مجمع الثقافی ٢٠٠٠ .
١۳ .عقیلی علوی شیرازی، محمد حسین. ١٣٨۵ خلاصه الحکمه، تصحیح: ناظم، اسماعیل. قم: انتشارات اسماعیلیان.
۱۴ .حسینی شفایی، شرف الدین مظفر بن محمد.١٣٨٣. قرابادین شفایی. تهران: موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل، دانشگاه علوم پزشکی ایران،
۱۵.عقیلی علوی شیرازی، محمد حسین: مخزن الادویه. تصحیح دکتر روجا رحیمی و همکاران. نشر سبزآرنگ. چاپ پنجم. ص ١٧٧ ،٩۴۴
نویسنده: فاطمه سلیمانی
