سخن ارزشمند پیامبر (ص): معده، سرآغاز هر بیماری و پرهیز، سرآمد هر درمان است. نشانه اهمیت حفظ سلامت معده می‌باشد.سلامت معده در سلامت کل بدن نقش دارد و دستورات دقیقی مانند زمان و میزان غذا خوردن، نوع غذا، پرهیز از غذا خوردن در شرایط نامناسب و زمان مناسب نوشیدن آب مهم‌ترین توصیه‌های طب سنتی برای حفظ سلامت معده است. برای آشنایی با راهکارهای حفظ سلامت معده از دیدگاه طب سنتی در ادامه مقاله با ما همراه باشید.
{toc}
مقدمه
با توجه به بالا بودن شیوع مشکلات معده در این مقاله عوامل موثر در سلامت معده در طب سنتی مورد بررسی قرار می‌گیرد. توصیه‌های طب سنتی ایران برای حفظ سلامت با در نظر گرفتن مزاج افراد می‌باشد. از نظر ابوعلی سینا نحوه زندگی در حفظ سلامت انسان مهم بوده و عدم رعایت این اصول سبب مشکلات زیادی برای فرد می‌شود رعایت آداب غذا خوردن یکی از مهم‌ترین اصول حفظ سلامتی معده در طب سنتی است. از نظر حکمای طب سنتی برای کسی که می‌خواهد سلامتی معده‌اش حفظ شود تا وقتی که بیمار نشده غذا را مثل دارو در نظر بگیرد، همان‌طور که دارو را به میزان زیاد و جهت لذت نمی‌خورد، از غذا هم جهت لذت استفاده نکرده، و از غذا جهت منفعت آن به میزان کافی سود ببرد. این مقاله خلاصه یک مقاله علمی و پژوهشی در این زمینه می‌باشد
تدابیر غذا خوردن برای حفظ سلامت معده
زمان غذاخوردن: از دیدگاه طب سنتی غذا باید در زمان گرسنگی واقعی و اشتهای صادق خورده شود زمانی که سنگینی غذای قبل از بین رفته باشد و میل به خوردن غذا ایجاد شده باشد.
فاصله مناسب بین فعالیت بدنی و غذا: ورزش و فعالیت شدید بعد از غذا باعث بدی هضم و نفخ معده می شود.
میزان غذا: حکمای طب سنتی معیار اصلی مقدار مصرف غذا توسط هر فرد را اشتهای وی دانسته و همگی اعتقاد دارند هنگامی باید دست از غذا کشیده شود که گرسنگی اولیه از بین رفته ولی اشتهای غذا باقی‌مانده باشد. ابوعلی‌سینا معتقد است پرخوری در هر حالتی برای بدن زیان‌آور است. میزان غذا برحسب عادت و توان هر فرد متفاوت است.
تعداد وعده‌های غذا: دفعات غذا برحسب تحمل و حال معده و عادت معده فرق می‌کند. برخی منابع دو وعده غذا در روز را مناسب می‌دانند به صورتی که در روز اول وعده صبح و شب و روز دوم فقط وعده ناهار خورده شود و این چرخه در روزهای بعد تکرار شود. کودکان و نوجوانان به دلیل هضم قوی و نیاز به رشد به وعده‌های غذایی بیشتری احتیاج دارند، دوران بارداری و سالمندی نیز میزان غذا و وعده‌های غذایی باید تعدیل شود.
نوع غذا: نوع غذا باید با شرایط معده هر فرد و مزاج معده فرد سازگاری داشته باشد از غذای چرب و لزج پرهیز شود.
تنوع غذایی: غذای مختلف نباید در یک وعده غذایی میل شود زیرا باعث سوءهضم می‌شود. از مداومت بر خوردن یک غذا باید اجتناب کرد، مصرف مواد غذایی متنوع در یک وعده باعث ایجاد مشکل در هضم می‌شود و طب سنتی تاکید بر تنوع غذاهای مصرفی در روزهای مختلف دارد.
مدت غذا خوردن: از نظر طب سنتی مدت غذا خوردن باید متعادل باشد. غذا را خوب جویده تا ترشح بزاق و هضم بهتر شود زمان غذا خوردن نباید آنقدر طولانی باشد که باعث ایجاد اختلال در هضم شود.
دمای غذا: دمای غذا باید متعادل باشد. غذای داغ باعث سستی معده می‌شود غذای سرد حرارت معده را کاهش می‌دهد و باعث سوءهضم می‌شود.
لذت غذا خوردن: اگرغذا با اشتها خورده شود و باعث لذت فرد گردد هضم بهتر صورت می‌گیرد و اگر شخصی از روی بی میلی غذا بخورد هضم نیز دچار مشکل خواهد شد.
غذا و جماع: نزدیکی بعد از غذا باعث سوءهضم و ضعف معده می‌شود.
غذا و حمام: حمام رفتن قبل از غذا باعث دفع فضولات هضم می‌شود و باد معده و روده را خارج کرده ولی اگر پس از خوردن غذا و با فاصله کم استحمام انجام شود غذا به صورت خام در بدن منتشر شده و ایجاد گرفتگی می‌کند.
لزوم دفع به موقع: ابن سینا تاکید می‌کند که جلوگیری از دفع به موقع باد و مدفوع برای سلامت بدن بسیار ضرر دارد و باید از نگه‌داشتن گاز معده یا دفع مدفوع اجتناب کرد.
پرهیز از غذا خوردن در حالت روانی نامناسب: مصرف غذا در حالت عصبانیت در اختلال هضم نقش مهمی داشته و معده نمی‌تواند غذا را هضم کند و ضعیف می‌شود.
زمان نوشیدن آب: بهترین زمان دو ساعت پس از غذا خوردن یعنی وقتی که غذا از معده عبور کرده می‌باشد. نباید آب را به یک نفس و با سرعت نوشید بلکه باید به تدریج و در سه نفس آشامید. خوردن آب بعد از غذا سبب اختلال هضم شده، نوشیدن آب در بین غذا مضر است مگر کودکان و افرادی که دارای مزاج گرم و خشک هستند، تا تشنگی واقعی ایجاد نشود باید از نوشیدن آب پرهیز کرد. آشامیدن آب در حالت ناشتا باعث ضعف و کاهش حرارت غریزی می‌شود، نوشیدن آب سرد بعد از میوه، حمام و ورزش باعث اختلال هضم شده و مضر می‌باشد.
تدابیر دیگر برای حفظ سلامت معده در طب سنتی
توصیه‌های زیادی برای حفظ سلامت معده در طب سنتی آورده شده است. در طب رایج هم توجه به سبک زندگی، پیشگیری و کنترل بیماری‌ها اهمیت داده شده است. در بیشتر مقالات توصیه به رژیم های میوه و سبزی شده است. مصرف سبزی‌های برگ‌دار، سیر و پیاز و چای سبز، ورزش و کم کردن استرس در کاهش و پیشگری از سرطان معده آمده است و عواملی چون مصرف دخانیات، داشتن استرس، خواب وبیداری نامنظم، بی‌نظمی در غذا خوردن، مصرف غذاهای شور و الکل را در ایجاد سرطان معده موثر می‌داند.
بهترین غذا آن است که حد وسط بین لطیف و غلیظ باشد مثل نان گندم تمیز، گوشت مرغ و کبک، در تابستان غذاهای با طبع سرد و هضم سبک و در زمستان غذاهایی با طبیعت گرم توصیه شده است. غذا هرچند که به خوبی و گوارایی شناخته شده باشد باید برای خورنده آن سازگاری داشته باشد تا نتیجه مطلوبی برای بدن تولید کند، بنابراین هر شخص باید با توجه به مزاج خود غذای مناسب و سازگار با خود را انتخاب کند.
برای حفظ سلامت معده در طب سنتی لازم است مصرف غذاهایی که متناسب و موافق مزاج فرد بوده و موجب تقویت معده و هضم می‌شود، شربت‌های مقوی معده مثل سکنجبین، شربت لیمو و معجون‌های مقوی و برطرف کننده رطوبت مانند زنجبیل پرورده استفاده کرد.
مصرف هر نوع روغن بطور کلی باعث شل شدن بافت معده می‌شود بهترین روغن‌ها از دیدگاه طب ابن سینا روغن زیتون و پسته است، در برخی منابع روغن گل سرخ و گردو هم یاد شده است.
در طب رایج عواملی به عنوان عامل بیماری های معده یاد شده است که با رعایت دستورات توصیه شده می‌توان در پیشگیری از این مشکلات قدم برداشت. در طب سنتی ایرانی نیز توصیه هایی جهت سالم ماندن معده شده است؛ برخی از این پیشنهادات ارایه شده به بیماران در طب رایج و سنتی یکسان می‌باشد مثل شرایط روانی مناسب در هنگام غذا خوردن، مصرف نکردن غذا در صورت نداشتن اشتهای واقعی، عادات و رژیم غذایی مناسب، بعضی از توصیه ها مثل مصرف پروبیوتیک‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها منحصراً در طب رایج مطرح شده است. برخی از علل مشکلات معده عواملی هستند که در طب رایج کمتر به آن توجه شده است.
بنابراین برای حفظ سلامت جسم و روان دستورهای کلی وجود دارد و نیز دستوراتی برای حفظ و افزایش سطح سلامتی اعضای مهم بدن از جمله حفظ سلامت معده و تدابیر خاصی برای غذا خوردن بیان شده است از اموری مانند روی هم‌خوری غذا، پرخوری، خوردن چیزهای چرب و لزج، گرسنگی مفرط و خوردن آب در میان غذا که به معده آسیب می‌زند دوری کرد.
نتیجه‌گیری
در طب سنتی ایران مهم‌ترین عامل برای دستیابی به سلامتی پیشگیری می‌باشد. بنابراین برای حفظ سلامت جسم و روان دستورهای کلی وجود دارد برای حفظ و افزایش سطح سلامتی اعضای مهم بدن از جمله حفظ سلامت معده در طب سنتی تدابیر خاصی برای غذا خوردن بیان شده است. در طب سنتی و طب مدرن توصیه هایی جهت سالم ماندن معده شده، از جمله اینکه هضم ناقص یا رژیم نامناسب علاوه بر بیماری‌های معده عامل بیماری‌های عمومی بدن و بیماری‌های مختلف مانند تنگی‌نفس، بیماری، درد مفاصل، مشکلات کبدی و طحال می‌شود. بنابراین با در نظر گرفتن پیشرفت‌های عصر جدید و هماهنگی و ترکیب دستورات طب سنتی و طب رایج می‌توان گام‌های موثری در پیشگیری از بیماری‌های معده برداشت.
منابع
برهانی. مهدی. شیرزاد. میثم. الصاق. مهین. مظاهری. محمد. شریفی علون آبادی. احمدرضا. یاوری. مریم. محمود باباییان. محمود. کمالی. محمدعلی. حاجی حیدری. محمدرضا. آویژگان. مجید. ادیبی. پیمان. سال ۱۳۹۰. مجله طب سنتی ایران و اسلام. نشانه‌های بیماری‌های معده در طب سنتی ایران. صفحه ۳۱۵- ۳۲۸.
عقیلی خراسانی شیرازی. سید محمدحسین خان. سال ۱۳۹۶. به کوشش گروه مطالعات و پژوهش‌های ایرانیان طب. چاپ تهران. ناشر. ایرانیان طب. ص ۴۴.
مکبری‌نژاد. روشنک. پارسا. الهام. خدادوست. محمد. محمود. زارعیان. آرمین، مجاهدی. مرتضی. کارگر شریف آباد. فاطمه. گرجی. زهرا. سعیدی بروجنی. عاطفه. سال ۱۳۹۸. مروری بر توصیه‌های حفظ سلامت معده در پزشکی ایرانی. صفحه ۲۵ و ۳۶.
ناصری. محسن. ۱۳۴۱ ه.ش. مروری بر کلیات طب سنتی. انتشارات طب سنتی ایران. تهران. چاپ ۲۶. صفحه ۱۴۴-۱۲۴.
لینک مقاله اصلی https://sid.ir/paper/208053/fa#pointx
نویسنده : خانم آرزو اصلانی راد
