به نام خالق یکتا
سندروم روده‌ی تحریک پذیر در طب سنتی ایرانی
شایع‌ترین اختلال عملکردی روده، سندروم روده تحریک‌پذیر است. دستگاه گوارش به‌عنوان یکی از اندام‌های اصلی در بدن هر انسانی است. یکی از اجزاء این دستگاه روده‌ها می‌باشند، بای اطلاعات بیشتر با طبیب مگ همراه باشید.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
در این مقاله در مورد یکی دیگر از اختلالات دستگاه گوارش به نام سندرم روده تحریک پذیر صحبت خواهیم کرد. همچنین آن را از دو دیدگاه طب رایج و طب سنتی بررسی نموده‌ایم، علاءم و نشانه‌های آن و در مورد معیارهای تشخیص این بیماری بحث شده است.
فهرست
{toc}
مقدمه
شایع‌ترین اختلال عملکردی روده، سندروم روده تحریک‌پذیر است. دستگاه گوارش به‌عنوان یکی از اندام‌های اصلی در بدن هر انسانی است. یکی از اجزاء این دستگاه روده‌ها می‌باشند، اگر کارکرد آن‌ها تحت‌تأثیر عواملی که در ادامه به‌صورت کامل توضیح داده می‌شود قرار بگیرد، بروز دردهای شکمی و اشکال در دفع برای شخص پیش میآید که به این اختلال سندرم رودۀ تحریک‌پذیر می‌گویند. این مقاله خلاصه‌ای از این مقالۀ تبیین در طب ایرانی که به‌صورت مطالعۀ مروری توسط نویسندگان خانم مریم عظیمی و همکاران در مجلۀ طب سنتی اسلام و ایران چاپ شده است، می‌باشد.
سندرم رودۀ تحریک‌پذیر در طب سنتی
این بیماری با این عنوان در کتاب‌های طب نیامده است. عناوینی که از لحاظ ساختار و علت در طب ایرانی شبیه این بیماری می‌باشند دو واژۀ مغص(درد شکم) و قولنج هستند. مغص و قولنج با داشتن علامت درد شکم و عوض‌شدن حالت دفع، بیشترین شباهت را با سندروم روده تحریک‌پذیر دارند. گاهی یک بیماری در طب رایج با چند بیماری در طب ایرانی مشابهت دارد.
سندرم
عوامل به وجود آورندۀ سندرم رودۀ تحریک‌پذیر در طب رایج
در عملکرد دستگاه گوارش عوامل متعددی باعث ایجاد تغییر می‌شوند که نتیجه آن به وجود آمدن درد در ناحیه شکم می‌باشد، این عوامل عبارتند از: ژنتیک، استرس، مسائل روحی و روانی، تغذیه، بی‌نظمی حرکتی دستگاه گوارش، تغییر عملکرد سروتونین (سروتونین به کنترل حرکات و عملکرد روده کمک می‌کند)، بی‌نظمی در سیستم عصبی مرکزی، عفونت، ضعف سیستم ایمنی، افزایش حساسیت احشایی (سیستمی که اطلاعات مربوط به شرایط داخل بدن را به مغز می‌فرستد تا مغز پاسخ مناسب دهد).
معیارهای تشخیص سندرم رودۀ تحریک‌پذیر در طب رایج
کمیتۀ بین‌المللی ROME IV که معیار تشخیص و درمان بیماریهای عملکردی دستگاه گوارش است برای تشخیص این مورد معیارهای زیر را موردتوجه قرار می‌دهد:
در طول ۶ ماه به‌صورت پراکنده و در ۳ ماه مداوم در شکم حداقل ۱ روز در هفته درد احساس شود.
از علائم زیر ۲ مورد یا بیشتر وجود داشته باشد:
درد شکم با احساس دفع همراه باشد.
در این مدت تعداد دفع تغییر کند.
در این مدت شکل دفع تغییر کند.
این موارد علائم اصلی بیماری است. علائم دیگری مانند احساس نفخ، وجود خلط در مدفوع، زور زدن، احساس دفع ناقص، و علائمی که می‌تواند با علائم سوءهاضمه مانند: سوزش سر‌دل، سیری زودرس، حالت تهوع و علائم خارج روده‌ای مانند: خستگی، سردرد، تپش قلب، گرگرفتگی، اضطراب و افسردگی، مشکلات تنفسی و بوی بد دهان همراه باشد.
سندرم
زیر گروه‌های اصلی سندرم رودۀ تحریک‌پذیر در طب رایج
بر اساس فرمی به نام فرم بریستول(فرم بریستول یک شاخص کلی است که نشان می‌دهد چرا و چگونه مدفوع های مختلفی ظاهر می‌شوند یا احساس خاصی دارند) باتوجه به شکل مدفوع در این مورد به چند زیر گروه تقسیم می‌شود که عبارتند از:
وقتی شخص در زمان دفع، درد شکمی دارد و مدفوع غالباً شل یا آبکی بدون تکه های جامد باشد، سندرم رودۀ تحریک‌پذیر با علامت غالب اسهال است.
وقتی شخص در زمان دفع، درد شکمی دارد و مدفوع غالباً به شکل تکه‌های جدا جدا شبیه تیله باشد یا مثل سوسیس با توده های سفت باشد، سندرم رودۀ تحریک‌پذیر باعلامت غالب یبوست است.
وقتی مدفوع مثل مار است وروی آن ترک دارد. یا مثل مار است ولی نرم و روان است یا مدفوع به شکل توده های نرم با شکلی مشخص باشد طبیعی و نرمال است.
تطبیق بیماری در طب رایج و طب ایرانی
مطالعات نشان می‌دهد که طب سنتی و راهکارهای درمانی آن در بهبود شرایط بیماران مبتلا به سندرم رودۀ تحریک‌پذیر اثر بخش‌تر بوده است. سپس با توجه به هدف اصلی این پژوهش یعنی تطبیق با این مرض در طب رایج با طب ایرانی، توجه به این نکته که کلید واژۀ بیماری‌ها در این دو طب تفاوت دارند باید ابتدا واژه‌‌های این بیماری در طب ایرانی مشخص شود و بیماری‌هایی که با علائم اصلی درد شکم در طب ایرانی عنوان شده است با معیارهای کمیتۀ بین‌المللی تطبیق داده شود.
تبیین یافته‌های سندرم رودۀ تحریک‌پذیر در طب ایرانی
سندرم رودۀ تحریک‌پذیر با این واژه در طب ایرانی پیدا نمی‌شود و از آنجا که این بیماری ممکن است چند مشابه در طب ایرانی داشته باشد پس بیماری‌هایی که علامت درد شکم و یا تغییر وضعیت دفع (اجابت مزاج) را دارند مورد بررسی قرار می‌گیرند و دو بیماری با علامت درد شکم و بیماری‌هایی با تغییر وضعیت دفع یافت می‌شوند.
بیماریهای همراه با علامت درد شکم در طب ایرانی:
مغص: وجود درد در روده‌ها
قولنج: وجود درد در روده‌ها و سختی اجابت مزاج یا عدم اجابت مزاج
بیماریهای همراه با تغییر وضعیت اجابت مزاج در طب ایرانی:
بیماری‌هایی با ظهور اسهال: ذرب (اسهال معدی)، خلفه (بوگرفتگی دهان)، زلق الامعاء (اسهال روده‌ای)، زحیر (اسهال کبدی)
بیماری‌هایی با ظهور یبوست: حصر بطن یا قبض بطن یا اعتقال بطن یا احتباس بطن یا احتباس طبیعت یا امساک بطن یا بستن شکم، همگی به معنای یبوست می‌باشند.
از آنجا که درد شکم مهم‌ترین علامت تشخیص این بیماری می‌باشد پس بیماری‌هایی که بدون درد با اسهال یا یبوست همراه هستند از این موضوع جدا می‌شوند و فقط دو بیماری مغص(درد شکم) و قولنج مورد بررسی قرار می‌گیرند.
اسباب و علل مغص در طب ایرانی
این علائم عبارتند از: سوء مزاج (بیماری) گرم ساده، بلغم شورِ تیز، چسبیدن خلط خام غلیظ بلغم در اندام‌های دستگاه گوارش، مسدود شدن باد در روده‌ها بر اثر خلط خام، گیر کردن مدفوع خشک در روده، وجود کرم روده، مغصی (درد) که در اثر مصرف داروهای اسهال‌آور پدید میآید.
اسباب و علل قولنج در طب ایرانی
این علائم عبارتند از: قولنج در اثر وجود بلغم غلیظ شیشه‌ای، قولنج ریحی سوداوی، قولنج ورمی (ورم و التهاب در روده)، قولنج التوایی (در پی استفراغ یا داروی مسهل پیش میآید)، قولنج ثفلی (مدفوع در روده‌ها خشک می‌شود به دلیل خوردن غذای خشک، حجم کم غذا، کم آب شدن بدن بعد از اسهال یا ادرار، ضعف بدن بر اثر گرما یا خستگی زیاد، مصرف مواد مخدر، سوء مزاج سرد، عدم ریزش صفرا به روده در اثر به وجود آمدن انسداد، وجود کرم یا انگل)، قولنج صفرایی بسیار نادر است، قولنج مشارکتی سایر اعضاء درونی مانند مثانه، کلیه، کبد، طحال و رحم دچار ورم می‌شود.
نتیجه‌گیری
وقتی علل در بیماریهای طب ایرانی و طب رایج با هم مقایسه می‌شوند دو تا از علت‌هایی که در بیماری مغص (گیرکردن مدفوع و وجود کرم و انگل) چون مشابهتی با علل این مورد ندارند از بحث موردنظر حذف می‌شوند و در مورد بیماری قولنج که بیشتر به نظر می‌رسد سوء مزاج (بیماری) عامل آن باشد و باتوجه‌به اینکه بیماری طولانی می‌شود و در بیمار احساس ضعف پدید میآید، نمی‌تواند تنها عامل سوء مزاج (بیماری) ساده باشد و باید به دنبال سوء مزاج‌های (بیماریهای) مادی از هر ۴ خلط صفرا، سودا، دم و بلغم بود. در بررسی علت‌های بیماری قولنج مواردی که ناشی از خلط بلغم شیشه‌ای و ریح (باد) سوداوی باشند تشابه بیشتری با سندرم رودۀ تحریک‌پذیر دارند و در بررسی نهایی مشخص شد که سندرم رودۀ تحریک‌پذیر که با اسهال همراه است بیشتر با مغصی که علت آن سوء مزاج (بیماری) صفرا و بلغم است ارتباط دارد و سندرم رودۀ تحریک‌پذیری که عامل آن یبوست است بیشتر با قولنج که علت آن سوء مزاج (بیماری) بلغم یا ریح (باد) سوداوی است ارتباط دارد.
اگر شما تدابیر دیگری از طب سنتی برای درمان بیماری سندرم رودۀ تحریک‌پذیر شنیده‌اید یا می‌دانید لطفاً با ما به اشتراک بگذارید.
منابع
عظیمی، مریم، افتخارفضلی، مهدیه سادات، خرم پژوه، حمیده، هاشمی نسب، فاطمه سادات، (۱۳۹۹)، انتشارات اسلام و ایران، سال یازدهم، شماره دوم.
نویسنده: لیلا سلیمانی. سرپرست: خانم مهدوی
