به نام خدا

روش‌های حفظ سلامت سالمندان در طب سنتی

شاید این سوألات برای شما هم پیش آمده باشد که چطور بعضی از سالمندان مثل جوان‌ها هستند؟ روش‌های حفظ سلامت سالمندان در طب سنتی چگونه است؟ چطور میشه سالمندی سالمی داشت و دیرتر پیر شد؟ برای دیدن پاسخ سوألات خود در مجله طبیب همراه ما باشید.

فهرست

سالمندی از نگاه طب سنتی
بررسی مزاج سالمندان
آب و هوای مناسب سالمندان
تغذیه در سالمندی
خواب و بیداری در سالمندی
تحرک و ورزش در سالمندی
فصد خون، حجامت و زالو درمانی در سالمندی
اجابت مزاج در سالمندی
سلامت روحی سالمندان
نکات دیگر
نتیجه‌گیری

مقدمه

سالمندی مهم‌ترین و طولانی‌ترین دوره زندگی هر فرد است. این دوره، پدیده‌ای فیزیولوژی در زندگی انسان است و بیماری محسوب نمی‌شود؛ ابن سینا پیری را ادامه روندی طبیعی می‌داند و دستوراتی برای حفظ سلامت سالمندان بیان کرده است؛ شناسایی عوامل مؤثر بر سلامت سالمندان کمک فراوانی به پیشگیری از ابتلاء به بیماری‌های مزمن و بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر این افراد خواهد کرد. در طب سنتی ۴۵ تا ۶۰ سالگی را میان سالی و ۶۰ سال به بالا را سالمندی می‌گویند. حکما، مزاج میان سالان را سرد و خشک و مزاج سالمندان را متفاوت می‌دانند. بهترین غذا برای‌ایشان غذای‌های گرم و‌تر است. این افراد باید از حجامت، انزوا، حذف شام، جماع زیاد پرهیز کنند. با توجه به تغییرات مزاجی و افزایش جمعیت سالمندان این افراد به توجه ویژه‌ای نیاز دارند. با تدابیر خاص و مناسب می‌توان به حفظ سلامت سالمندان کمک کرد.

سالمندی از نگاه طب سنتی

سالمندی از نگاه طب سنتی، تخریب سطوح داخلی عروق، شریان‌ها، معده، روده و دیگر اعضاء است و علت آن عبور رطوبات از اندام‌ها است که قدرت هضم، دفع، حفظ قوا و جذب را کاهش می‌دهد و بدن ضعیف می‌شود؛ در نتیجه حال سالمند مانند دوران نقاهت است و جسم سالمندان خشک‌تر از دیگر سنین می‌شود. سالمندی از نگاه طب سنتی سن بالای ۶۰ سال است که به آن شیخوخیت نیز گفته می‌شود.

روش های حفظ سلامت سالمندان

بررسی مزاج سالمندان

در بررسی مزاج سالمندان، مزاج در این افراد مختلف است؛ زیرا اعضای اصلی سرد و خشک است ولی حفره‌های بدن، سردی و‌تری (بلغمی) دارند. اگر مزاج سالمند سرد و خشک باشد، توصیه‌های مناسب‌ایشان، گرم و‌تر و اگر مزاج‌شان سرد و‌تر باشد، باید غذا و دیگر توصیه‌ها گرم و خشک باشد؛ لازم است از گرم و بسیار خشک‌ها پرهیز کنند تا دچار یبوست نشوند.

آب و هوای مناسب سالمندان

آب و هوای مناسب سالمندان شبیه هوای بهار است. در روش‌های حفظ سلامت سالمندان در طب سنتی این است که از زندگی در مکان‌هایی با هوای راکد و بدون تهویه، هوای بد با بو‌های ناخوشایند، دود و غبار پرهیز شود. بهتر است لباس سالمندان از جوانان گرم‌تر باشد. استحمام با آب نیم گرم برای سالمندان مفید است.

تغذیه در سالمندی

از روش‌های حفظ سلامت سالمندان در طب سنتی، تغذیه مناسب است. غذای سالمند بایستی کم حجم با غذایت بالا و زود هضم باشد.

ازجمله غذا‌های مناسب:

• زرده تخم مرغ عسلی؛
• آبگوشت چرب؛
• حریره؛
• حلیم گندم؛
• شیر و عسل؛
• شوربای مرغ خوب پخته شده با نمک معتدل؛
• گوشت گوسفند جوان؛
• جوجه خروس یا مرغ؛
• گوشت کبک؛
• شیرکامل (لازم است شیر با مزاج‌ ایشان سازگاری داشته باشد و شیر بز برای‌ ایشان بهتر است)؛
• پلوی کم روغن؛
• قورمه؛
• چلو و کباب با گوشت لطیف و قابل هضم؛
• مربای زنجبیل.

خوراکی‌ها مفید دیگر:

• کرفس؛
• مویز؛
• چغندر؛
• تره؛
• انجیر؛
• به؛
• خرما؛
• و باقالا است. (امام رضا علیه‌السلام برای حفظ توان استخوان و جلوگیری از پیری، خوردن باقالا را مفید می‌دانستند).

لازم است از مصرف خوراکی‌های بلغم‌زا (مثل دوغ و ماست، خیار، پرتقال، هلو و غذا‌های رشته‌ای) و سودا‌زا (مثل قارچ، عدس، بادمجان، کلم، گل کلم، ذرت، گوشت گاو، شوری‌ها و ترشی‌ها) پرهیز کنند و شب با شکم سیر بخوابند تا خواب آرام و دهان خوشبو داشته باشند. وعدۀ ناهار سبک‌تر و شام وعدۀ اصلی باشد.
توصیه می‌شود از سردی‌ها مثل: عطر کافور، نیلوفر و ترشی‌ها پرهیز کنند و خوارکی‌ها برای حفظ سلامت سالمندان متناسب با فصل، سن و مزاج‌ ایشان باشد.

خواب و بیداری در سالمندی

از نکات مهم در رابطه با روش‌های حفظ سلامت سالمندان در طب سنتی خواب و بیداری در سالمندی است؛ خوابیدن در بستر نرم به مدت  ۵ الی ۶ ساعت است و برای بیشتر کردن آن نباید از خواب‌آور‌ها استفاده شود. به طورکلی، بهبود خواب با تقویت مغز میسر می‌شود، بنابراین می‌توان از رطوبت بخش‌ها (مانند کاهو) استفاده کرد. پس از بیدار شدن از خواب، بدن را با روغن‌هایی مانند: نرگس، یاسمن، زنبق و زیتون چرب کنند.

تحرک و ورزش در سالمندی

از روش‌های حفظ سلامت سالمندان در طب سنتی این است که سالمندان ورزش پیاده روی یا سوارکاری داشته باشند و اگر حرکت برای آنان ممکن نیست از حرکاتی چون گهواره استفاده شود. ماساژ معتدل با روغن زیتون جهت کاهش درد و تحلیل فضولات و استفاده از عطر‌های مناسب و طبیعی توصیه می‌شود.

مهم است که تحرک و ورزش در سالمندی متناسب با مشکلات و بیماری های‌ایشان باشد، برای مثال پیاده روی برای فرد مبتلا به بیماری‌های مغزی مناسب است. در آسیب به اندام تحتانی ورزش‌ها در اندام فوقانی باشد و اگر آسیب در کبد، طحال، معده یا روده‌ها باشد، ورزش اندام‌های فوقانی و تحتانی مفید است. حال اگر صدمه در سینه باشد ورزش‌های پایین تنه انجام دهد و اگر آسیب در ناحیه کلیه و مثانه باشد، فقط ورزش در محل اندام فوقانی را می‌تواند انجام دهد. اندام‌های افراد ناتوان و از پا افتاده را باید به تدریج با ورزش مناسب آشنا کرد و مراقب عادت‌ها و بیماری های‌ایشان بود.
میانسالان و سالمندان مباشرت زناشویی کمتری داشته و از افراط در جماع پرهیز کنند.

فصد خون، حجامت و زالو درمانی در سالمندی

فصد خون، حجامت و زالو درمانی در سالمندی مناسب نیست. بهترین تنقیه در این سن اسهال است، اما مسهل صفرا مناسب‌ ایشان نیست.
فصد خون، حجامت و زالو درمانی، در سالمندی که عادت به انجام آن‌ها خصوصاً عادت به فصد دارد، دو بار در سال (پاییز و بهار) در سن ۶۰ تا ۷۰ سالگی و انجام یک نوبت فصد پس از ۷۰ سالگی مناسب است و پس از ۷۵ سالگی فصد توصیه نمی‌شود.

اجابت مزاج در سالمندان

اجابت مزاج در سالمندان یک روز درمیان طبیعی است. نیازی به ملین‌ها نیست، تغذیه باید اصلاح شود. ملین‌های مناسب روغن زیتون، انجیر و صمغ درخت سقز است. شوربای مرغ چاق با بسفایج، برای رفع یبوست مفید است. برای دفع بهتر فضولات قبل از مصرف ملین‌ها استحمام کنند.

سلامت روحی سالمندان

برای حفظ سلامت روحی سالمندان و جلوگیری از افسردگی، تنها نمانده و از اندوه و ترس پرهیزکرده و با حضور در جمع دوستان و نزدیکان حال خوش و شادی داشته باشند. زیارت اماکن مذهبی در رفع افسردگی و اضطراب سالمندان مفید است.

نکات دیگر

از نکات دیگر در روش‌های حفظ سلامت سالمندان در طب سنتی این است که قلب را با عطر‌های معتدل و نشاط‌انگیز، کبد را با پاکسازی‌کننده‌ها و معده را با هلیله‌ها تقویت کنند و برای رفع گرفتگی و درد در مفاصل از شربت عسل بهره ببرند.
باید توجه داشت کاهش هورمون‌های مردانه و تستوسترون در مردان سالمند می‌تواند از جمله دلایل بروز مشکلاتی چون آلزایمر باشد.

نتیجه‌گیری

هدف اصلی طب سنتی، پیشگیری از بیماری‌ها و حفظ سلامتی افراد با اصلاح سبک زندگی است که به مقتضای سن، جنس، فصل و محل زندگی، متفاوت است. در این نوشتار براساس منابع طب سنتی، توصیه‌های مختلفی برای سالمندی بیان شد؛ از شش اصل ضروری حفظ سلامت، اعم از آب و هوا، تغذیه، خواب و بیداری، ورزش و استراحت، مسائل روحی، و احتباس و استفراغ‌های مناسب، جهت حفظ سلامت سالمندان که می‌توان با رعایت آن‌ها میانسالی و سالمندی خوبی را تجربه کرد.
امیدواریم با دانستن این نکات ساده، نگاه مثبت به سالمندی پیدا کرده و شاد و‌ امیدوار زندگی کنید!

منابع

بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه. (۱۳۸۵). مجموع مقالات قرآن و طب. مشهد: مؤسسه انتشاراتی بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه، دانشگاه شاهد. (ج ۲، چاپ: اول. صفحه ۱۲ و ۸۱).
پرویزی، محمد مهدی؛ امامی العریضی، سید مرتضی؛ (۱۳۹۵). مجله طب سنتی اسلام و ایران. تهران: فرهنگستان علوم پزشکی. (ج ۷، شماره ۱. صفحه ۳۵_۴۵).منبع https://www.sid.ir/paper/500425/fa
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی؛ کمره‌ای، محمد باقر؛ (۱۳۵۱). آسمان و جهان (ترجمه السماء و العالم بهار الانوار). تهران: اسلامیه تهران (ج ۱۰، چاپ: اول. صفحه ۱۴۳).منبع

https://tabibmag.com/special-measures/measures-for-the-elderly

نویسنده: هدیه اصفهانی