به نام خدا
خواص سنجد در طب سنتی
چقدر در مورد سنجد و خواص درمانی آن می دانید؟ تا حالا میدونستی هر قسمت از میوه سنجد برای یک قسمت از بدن ما مناسب هست؟ برای دانستن این اطلاعات با مجله طبیب مگ همراه باشید.
فهرست
مقدمه
سنجد و نامهای آن
مزاج آن
خواص آن در طب سنتی
احادیث و روایات در مورد خواص این مفرده در طب سنتی
نتیجه گیری
منابع
مقدمه
با توجه به روایات و احادیث و همچنین منابع طب سنتی و اسلامی و همینطور قرآن کریم، خواص سنجد در طب سنتی برای درمان گستره وسیعی از بیماریها، فراوان است. به گونه ای که تمام اجزای آن دارای خواص درمانی و طبی می باشند. حتی برگها و پوسته درخت آن دارای خواص طبی هستند. به علاوه در کتب قدیمی و طبی نامهای بسیاری برای این مفرده بیان شده است که در این مقاله به آنها خواهیم پرداخت.
سنجد و نامهای آن:
این گیاه در زبان فارسی سنجد نامیده می شود و در زبان عربی غّبیرا نام دارد. در آذربایجان آن را ایکیده می نامند. نامهای دیگر آن عبارتند از تبرخون، ناف دار، سنجد گرگان، سیلانه، شیلانه، تفاح بری، سیب کوهی، ارج، جیلان و پستانک.
نام علمی آن Elaeagnus angustifolia می باشد.
این مفرده حاوی مقداری زیادی ویتامین A و B و کمی ویتامین K و جوهر مازو است.
درخت سنجد:
از تیره زیتونیان و از خانواده گل سرخیان است و درخت آن بزرگ و پر شاخ و برگ بوده که برگهای آن بیضی شکل و نیزه ای و شبیه برگ بید می باشد. روی برگها نقره ای کبود و سطح پشتی آنها نقره ای (اغبر) می باشد که به همین دلیل آن را غبیرا می نامند. گلهای آن، خوشه ای به رنگ سفید یا زرد و خیلی خوشبو هستند. این درخت بیشتر در مناطق با آب و هوای معتدل و سرد رشد می کند و درسراسر ایران به صورت خودرو می روید، که بیشتر در اطراف تبریز یافت می شود. میوه آن دارای پوست قرمز یا زرد و نسبتا درشت است. هسته سنجد شبیه خرماست.
درخت آن دو نوع است شامل نوع نر و نوع ماده. که نوع نر آن بار نمی دهد و ماده آن هم دو نوع دارد. یک نوع که میوه آن کوچکتر بوده و اندازه عناب یا فندق کوچک است. پوست نازک و سرخ دارد که از مغز به خوبی جدا نمی شود ولی گوشت آن سفید رنگ و شیرین و خوش طعم و بو می باشد. هسته آن هم شبیه هسته عناب است.
نوع دیگر آن بزرگتر بوده و پوست قرمز رنگ دارد که به راحتی از گوشت آن که سفید رنگ است، جدا می شود. بافت گوشت آن نرم و شبیه آرد است. هسته آن هم به آسانی از گوشت جدا می گردد و شیرینی کمتری نسبت به نوع اول دارد، که در فارسی به آن سنجد آردی نیز می گویند.
هر دو نوع درخت در اواسط تابستان می رسند و تا دو سال دوام دارند. گل دهی درخت آن در فصل بهار است.
محل های رویش سنجد در ایران: آذربایجان، قره داغ، ارومیه، کالیبار، سنندج، کرمانشاه، همدان، اصفهان، شیراز، بلوچستان، خراسان، تربت حیدریه، تهران، توچال، قزوین و قم.
مزاج سنجد:
مزاج آن سرد و خشک می باشد که از لحاظ سرد و خشکی در درجه اول قرار دارد.
خواص سنجد در طب سنتی:
- به دلیل مزاج سرد این مفرده، ضد هر نوع خونریزی بوده لذا برای بند آوردن خونریزی ها استفاده می گردد.
بدین منظور روزانه مقداری پودر سنجد، حدود یک یا دو قاشق میل کرده یا به غذا به صورت سویق بیفزایید.
- از خواص بارز آن در طب سنتی، می توان به ضد اسهال و ضد استفراغ بودن آن اشاره کرد. به نحوی که سنجد مانع بالا رفتن بخارات معده و رطوبت شده که در نهایت مانع ایجاد اسهال می شود. پودر آن برای اسهال به ویژه اسهال صفراوی و گرم مزاج مناسب است.
- موجب تقویت معده وقوه ماسکه می شود و برای زخم های روده (سحج) مناسب است. میوه بو داده شده آن برای اسهال و زخم روده و تبهای گرم بسیار مناسب است.
- خونسازی و صاف کردن خون هم از خواص دیگر سنجد در طب سنتی است.
- دم کرده سنجد خام برای درمان بیماریهای دماغی، کزاز، زخمهای ریوی و تنفسی، ورم بدن ناشی از اختلال کبد (استسقاء) و یرقان نافع است.
- فرح بخش بوده و در بیماریهای مربوط به سر مانند صداع که ناشی از بخارات معده است، نافع می باشد و می تواند مسکن خوبی برای سردردها باشد.
- می تواند به بازکردن گرفتگی ها کمک کرده و برطرف کننده بلغم و صفرا باشد.
- این میوه مقوی قلب، مقوی معده، مقوی اعصاب، ضد نفخ، رافع ورم های مفاصل و بی حسی اعضای بدن، گرم کننده کلیه ها و معده می باشد.
- برای سینه و ریه مناسب است به همین جهت برای رفع گرفتگی صدا در طب سنتی استفاده می شود.
- بخور با برگهای خشک یا تازه سنجد برای درمان سرماخوردگی یا سینه پهلو نافع است.
- از روغن هسته سنجد در هندوستان شربت غلیظی برای نزله و التهاب مخاطهای ترشحی مانند زکام و برونشیت تهیه می کنند.
- برطرف کننده عطش، خشم و گرمی کبد است. همچنین سنجد قابلیت سم زدایی بدن را دارد.
- جهت درمان قطره ریزی ادرار، سوزش ادرار و تکرر ادرار هم از خواص سنجد در طب سنتی استفاده می شود.
برای درمان تکرر ادرار، روزی سه مرتبه، صبح، ظهر و شب یک قاشق غذاخوری پودر آن را در دهان ریخته و یا هربار یک مشت (معادل ۵۰ عدد) سنجد را کم کم میل کنید.
- این میوه می تواند به عنوان درمانی برای بیماریهای آبله، سرخجه و سرخک هم باشد.
- برای مشکلات لثه می توان پوست آن را جوشاند و آب صاف کرده آن را روزی یک تا سه مرتبه اطراف دندانها نگه داشت.
- این میوه موجب تقویت بینایی می شود و قدرت استخوان سازی هم دارد.
- سنجد به دلیل داشتن ویتانین های A، B و K برای درمان اسهال خونی، بواسیر و دندان درآوردن نوزادان مفید است.
- کودکان هم بی بهره از خواص این مفرده در طب سنتی نیستند. چون مزاج آنها را متعادل نگه می دارد و آنها می توانند به راحتی شیر بخورند
همچنین می توان بر ای تقویت نوزاد از سه ماهگی، کمی پودر سنجد را با کره مخلوط کرده و روزانه به وی بدهیم.
- برای جلوگیری از ریزش مو و افزایش سرعت رشد آن می توان سنجد مصرف کرد.
به اینصورت که روغن آن را به موها بمالید تا بلند شدن آنها تسریع یابد. که میزان شربت آن به اندازه ۴.۵ گرم است.
- روغن مالی کردن مفاصل با روغن آن بسیار نافع است.
- برای درمان کوفتگی، صمغ درخت آن را روی پارچه مالیده و در محل کوفتگی قرار دهید.
- برای سرباز کردن دمل چرکی هم می توان از این مفرده استفاده کرد. به این منظور برگ درخت آن را بر روی دمل گذاشته تا سر باز کند. این برگ به راحتی چرک و عفونت را خارج می کند و محل زخم را التیام می دهد.
برگ تازه درخت سنجد را به صورت ضماد بر روی زخم قرار می دهند که به تنهایی برای خارج کردن عفونت زخم کافی است. البته از برگ خشک هم می توان استفاده کرد.
سنجد تلخ:
نوعی از این مفرده به نام سنجد تلخ در آذربایجان وجود دارد که جالی نامیده می شود. میوه آن به صورت تخم مرغی شکل بوده و کمی طعم ترش دارد. خواص این نوع در طب سنتی بسیار است مثلا این میوه اثر ضد کرم داشته و برای بیماریهای پوستی دام استفاده می شود.
سنجد تلخ همراه با شکر می تواند مربای خوش طعمی را به دست دهد.
جوشانده میوه این نوع برای رفع التهابات پوستی و جبران کمبود ویتامین C مصرف می شود.
خواص درمانی سنجد تلخ در طب سنتی:
ضد عفونتهای تنفسی و تصلب شرایین، مناسب برای ضعفهای جسمانی و فیزیکی و همچنین خستگی های ذهنی و جسمی، استخوانسازی، جلوگیری از خونریزی لثه ها، درمان کننده آثار بد پرتوهای هسته ای، برطرف کننده و کاهنده سردرد.
گل سنجد:
طبیعت: گرم و خشک
گل آن معطر و مفرح بوده و دارای اسانس روغنی است.
خواص گل سنجد در طب سنتی:
- ادرار آور، مقوی معده و قوه ماسکه، مقوی کبد و آرامبخش جهت استرس و اضطراب
- مناسب برای سرفه های گرم
- رفع گرفتگی ها که به این منظور از دمنوش آن استفاده می شود (میزان ۵ گرم از گل را باید دم کرد).
- کاهش نفخ شکم و درمان استسقاء و یرقان
- مناسب جهت درمان بیماریهای دماغی مانند فلج وکزاز، مقوی قلب و رافع زخم های ریوی و تنگی نفس
- استشمام عطر گل سنجد مفرح و مقوی دماغ می باشد. محرک قوای جنسی زنان هم هست و به همین دلیل زنان و دختران مجرد از استشمام آن منع می شوند اما برای زنانی که مشکل بارداری دارند بسیار مناسب است.
عطر گل آن محرک قوای جنسی زنان و تقریبا مضعف قوای جنسی مردان است.
- همچنین از گل آن می توان در رفع تبهای مزمن و خطرناک بهره برد.
- عرق گل این مفرده برای رشد موی سر مناسب است که هم می توان به صورت خوراکی مصرف کرد و هم به کف سر مالید.
توجه: افرادی که از بیماری قولنج رنج می برند بهتر است از سنجد استفاده نکنند.
مقدار خوراک خود میوه سنجد تا یک مشت یعنی ۵۰ عدد است و روغن آن تا ۲.۲۵ گرم می باشد.
احادیث و روایات در مورد خواص سنجد در طب سنتی:
- امام صادق (ع): گوشت سنجد، گوشت می رویاند، و استخوانش (هسته اش) استخوان را و پوستش پوست را می رویاند، با این حال کلیه ها را گرم و معده را شستشو و پاکیزه می گرداند و نگهدار انسان از بواسیر و قطره قطره آمدن بول است، ساقها را نیرومند می کند، و عرق جذام را ریشه کن می کند.
- امام صادق (ع): سنجد استخوان را می رویاند و کلیه را گرم و معده را دباغی می کند و از خروج بدون اختیار ادرار جلوکیری می کند.
- امام صادق (ع): سنجد، نگهدار انسان از بواسیر و قطره قطره آمدن بول است.
نتیجه گیری
سنجد میوه ای است که در قرآن هم به آن و خواص آن اشاره شده است. همانطور که دانستیم این مفرده برای تمام اعضای بدن مناسب است. به نحوی که پوستش برای پوست، گوشتش برای عضلات و هسته آن برای استخوانها مفید است. پس از آن غافل نشویم.
منابع:
- احمدیه، عبدالله. (۱۳۸۶). راز درمان. انتشارات اقبال. تهران. صفحه ۷۳
- امیر صادقی، نصیر الدین. (۱۳۸۷). طب الرضا (طب و بهداشت از امام رضا (ع)). معراجی. صفحه ۱۹۸.
- جانب اللهی، محمد سعید. (۱۳۹۰). پزشکی سنتی و عامیانه مردم ایران با نگاه مردم شناختی. موسسه انتشارات امیرکبیر. تهران. صفحه ۶۴۲.
- جمعی از نویسندگان. (۱۳۹۰). پیام بهارستان. انتشارات کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. تهران. صفحات ۱۰۴، ۲۲۶ و ۲۴۰.
- حاجی شریف، احمد. (۱۳۸۶). اسرار گیاهان دارویی. انتشارات حافظ نوین. تهران. صفحات ۶۰۸ و ۲۹۸.
- حاجی شریف، احمد. (۱۳۸۸). دائره المعارف گیاه درمانی ایران. انتشارات حافظ نوین. تهران. صفحات ۶۰۷، ۷۳۲ و ۱۰۴۱.
- خسروی، سید مهدی. (۱۳۸۸). طب سنتی سینا. درمان بیماریهای مختلف با گیاهان دارویی. نشر محمد. تهران. صفحه ۹۹.
- دریایی، محمد. (۱۳۸۸). دانشنامه طب اهل بیت علیهم السلام. نشر پیام کتاب. صفحه ۴۶۰.
- ذاکر، محمد ابراهیم. (۱۳۸۷). المنصوری فی الطب. دانشگاه علوم پزشکی تهران. صفحات ۱۹۸ و ۷۱۸.
- شریف، محمد مهدی بن علینقی. (۱۳۸۷). زادالمسافرین. انتشارات جلال الدین. قم. صفحه ۳۰.
- طبرسی، حسن بن فضل. (۱۳۶۵). مترجم: میرباقری، سید ابراهیم. انتشارات فراهانی. تهران. صفحه ۳۳۵.
- عقیلی علوی شیرازی، سید محمد حسین بن محمد هادی. (۱۲۶۰). مخزن الادویه: دائره المعارف خوردنیها و داروهای پزشکی سنتی ایران. انتشارات کلکته هندوستان. صفحه ۶۳۵.
- موسوی دهسرخی اصفهانی، سید محمود. (۱۳۶۸). مترجم: علی صحت. آیین تندرستی. انتشارات ناس. تهران. صفحه ۲۳۰.
- میر حیدر، حسین. (۱۳۸۵). معارف گیاهی. دفتر نشر فرهنگ اسلامی. تهران. صفحات ۷۸ و ۶۶۵.
- نورانی، مصطفی. (۱۳۸۴). دایره المعارف بزرگ طب اسلامی. انتشارات ارمغان یوسف. قم. صفحات ۴۵۹ و ۶۷۶.
- هروی، موفق بن علی. (۱۳۴۶). الابنیه عن حقائق الادویه. دانشگاه تهران. صفحه ۲۳۷.
