به نام خدا

بی‌خوابی، علل و عوامل و روشهای درمان آن در طب سنتی

تا کنون دچار بی خوابی شده اید؟ درمانی برای آن می شناسید؟ آیا می دانید در طب سنتی برای آن درمان وجود دارد؟ برای داشتن خوابی راحت با مجله طبیب مگ همراه باشید.

فهرست

مقدمه
تعریف خواب و بی‌خوابی از منظر طب سنتی
علل بی‌خوابی در طب سنتی
نسخه‌های مناسب برای رفع بی خوابی
عوارض بی خوابی
نتیجه گیری
منابع

مقدمه

همانطور که می‌دانیم امروزه درمان بی‌خوابی در طب سنتی دارای اهمیت بسیاری می‌باشد چون خواب کافی و منظم یکی از موارد مهم سته ضروریه (اصول شش گانه سلامت) است.

بنابراین این مشکل می‌تواند آسیب زیادی به سلامتی انسان وارد کند. میزان خواب مفید در طی ۲۴ ساعت یک شبانه روز برای انسان متعادل، ۸ ساعت است. بعضی کتب طب سنتی، بهترین زمان خواب را زمانی دانسته‌اند که غذا در معده هضم شده باشد. به‌علاوه هنگام خواب بهتر است ابتدا به پهلوی راست و سپس به پهلوی چپ خوابیده شود. در این مقاله سعی شده است که به علل مختلف بی خوابی و شرایط خواب مناسب و همچنین درمان این اختلال پرداخته شود. به این منظور از منابع نرم افزار طب جامع نور و تحقیق و برسی سایت‌های معتبر علمی، استفاده شده است.

تعریف خواب و بی‌خوابی از منظر طب سنتی

خواب نوعی سکون است و بیداری نوعی حرکت. در اثر حرکت مداوم و پیوسته، بدن تحلیل یافته و نیاز دارد تا حرارت غریزی را دوباره فعال کند و اخلاط را لطیف نماید و همانطور که می‌دانیم روح، لطیف‌ترین جزء در بدن انسان است. به عبارت ساده‌تر، نفس انسانی بعد از هیایوی روزانه و دست کشیدن از کارها نیاز به استراحت و خواب دارد.

خواب ناشی از نوعی رطوبت است که به مغز (دماغ) می‌رسد. هرگاه این رطوبت معتدل باشد، انسان خواب خوبی خواهد داشت.

علت تمامی کم‌خوابی‌ها، بی‌خوابی‌ها و پرخوابی‌ها، نقصان در این رطوبت مغز است. به طور کلی، بی‌خوابی باعث اختلال در مزاج مغز (دماغ) می‌گردد.

چون روح از لطیف‌ترین اجزاء بدن انسان است پس با بی خوابی هم بیشتر تحلیل پیدا می‌کند. از آنجایی هم که روح، تقویت کننده نیروی اعضای دیگر است با تحلیل آن، بقیه اعضاء هم تحلیل می‌یابند لذا بی خوابی باعث کند و سست شدن فکر و عقل می‌شود. با این حساب، خواب کافی باعث هضم بهتر و به علاوه فکر درست‌تر می‌شود که متعاقب آن، بی‌خوابی مانع هضم شده و باعث افزایش خشکی می‌شود، لذا بیماری‌های مربوط به خشکی و صفرا هم پدیدار خواهد شد. افراد لاغر و خشک مزاج از بی خوابی بیشتر صدمه می‌بینند.

علل بی‌خوابی در طب سنتی

بی خوابی اثر ویژه خشکی و خواب اثر ویژه رطوبت مزاج است. بی‌خوابی، گوهر دماغ (مغز) را کم کرده و نیرو و توان فرد را کم می‌کند.

علل آن بر سه قسم است: الف) علل اختیاری         ب) علل عارضه‌ای        ج) علل متفرقه

که هر کدام در حالت سلامت و بیماری هم می‌توانند باشند.

الف) علل اختیاری بی‌خوابی بر ۳ قسمت است

• فرد به دلیل خشکی مزاج و تمایلش به انجام کارهای روزمره، کمتر می‌خوابد و همین خواب کم برای بدن او کافی است.
• عادات فرد و تغذیه وی در این نوع مهم است. اگر فردی رژیم کم‌خوری داشته باشد، مغز وی خشک شده در نتیجه خواب او کم می‌شود.
• پرخوری باعث سنگینی معده و عدم هضم غذا شده که خود عامل بی خوابی در طب سنتی است.

ب)علل عارضی بی‌خوابی عبارتند از  گرفتاری، ترس، شادی و خوشحالی و تفکر در کاری.

اگر علت بی خوابی، بیماری باشد برای درمان آن باید رطوبت مغز را افزایش داد.

ج)علل دیگر بی‌خوابی

مصرف چای، قهوه و سیگار

استرس و اضطراب زیاد و فکر کردن زیاد به مسائل و مشکلات

خوابیدن در اتاق‌های کوچک و تاریک

کمبود ویتامین B_۶ باعث بی خوابی می‌شود. مواد غنی از این ویتامین عبارتند از: مخمرها، غلات، بادام زمینی، ذرت و انواع سبزیجات

تقویت خواب با خوراکی ها

نسخه‌های مناسب برای رفع بی خوابی

• سیب زمینی برای رفع بی‌خوابی مناسب است.
• ۳۰ گرم برگ و گل سیب زمینی را در یک لیتر آب بجوشانید و جوشانده حاصله را مصرف کنید که کمی اثر مخدری و خواب آوری دارد.
• شراب یا نوشیدنی خشخاش و زعفران برای رفع آن مناسب هستند.
• کدو برای درمان آن مناسب است. به اینصورت که شیره تخم کدو تنبل را در شیر یا آب بپزید که به دلیل ویتامین A سرشار آن نافع است.

دکتر ژان والنه می‌نویسد: “در بیماری‌های دیابت، التهاب‌های مجاری و بول، بواسیر، آنتریت، دیسانتری و بی‌خوابی، آب کدو مناسب است.”

• مربای کدو همراه با خشخاش نافع است. به اینصورت که پوست و تخم کدو را پاک کرده و همراه با آب می‌گذاریم تا بپزد وقتی کم آب شد به آن دو برابر میزان کدو، عسل یا شکر می‌افزاییم تا قوام آید و به همراه کمی گیاه صندل و مصطکی معطر میل می‌کنیم.
• مالیدن روغن بنفشه به مفاصل باعث رفع این مشکل می‌گردد.
• برای رفع آن باید از منومات (خواب آورها) در طب سنتی استفاده کرد. چای سفید یک خواب آور بسیار مناسب است که به خواب راحت کمک می‌کند.

ابتدا یک مثقال (۴.۵ گرم) آبجوش را به همراه چای سفید که به خوبی پاک شده  و تخم‌های آن جدا شده‌اند را در قوری چینی می‌ریزیم. سپس سه فنجان آب جوشیده به آن افزوده و دم می‌کنیم، اصلا نباید بجوشد فقط نیم ساعت دم بکشد چون خواص آن از بین می‌رود؛ بعد از بیدار شدن از خواب بدون مخلوط کردن چای دم کشیده با آبجوش، دو یا سه فنجان از آن را به فاصله کم همراه با نبات سفید میل کنید. (توجه کنید که کم شیرینی باشد)

• شیره تخم کاهو و ماءالشعیر برای بی‌خوابی مناسب هستند.
• روغن بادام شیرین خواب آور بوده و برای درمان آن در طب سنتی استفاده می‌شود.
• شوخس یا ابریشم، کمی شیرین و آرامبخش بوده و با تنظیم جزیان خون برای رفع بی‌خوابی و سرطان مفید است.
• غذاهایی مانند گوشت مرغ، جوجه کبوتر و گوشت بزغاله نر همراه با کدو و اسفناج باعث افزایش رطوبت مغز و خواب بهتر می‌شوند.
• استحمام کردن و شستن سر با آب گرم گل بنفشه و نیلوفر در افزایش رطوبت مفز و رفع آن موثر هستند.

راهکارهای بی‌خوابی

عوارض بی‌خوابی

• در کتب اسلامی، انسان از خواب روز منع شده مگر فقط یک زمان؛ که آن هم هنگام زوال یا نیم ساعت بعد از صرف نهار می‌باشد. بهتر است مدت آن یکساعت و نیم تا دو ساعت باشد و از این کمتر نباشد.

از عوارض خواب روز، بدرنگ شدن پوست صورت، زکام (سرماخوردگی) و ایجاد نزله می‌باشد.

• بی‌خوابی مداوم سبب سفیدی زودرس مو می‌شود.
• توصیه شده است که اگر کسی این مشکل را دارد و نمی‌تواند بخوابد، به رختخواب رفته و خود را به حالت خواب نزدیک کند تا اعصاب قوای خود را بتوانند به دست بیاورند چون این مسئله باعث ضعف نیروی تفکر می‌شود.
• ضعف نبض یکی دیگر از عوارض این بیماری است.
• موجب افزایش وزن و چاقی می‌گردد.

نتیجه گیری

تدابیر خواب و بیداری و توجه به آنها از ضروری‌ترین اصول سلامت محسوب می‌شوند. نمی‌توان مدت زمان مشخصی را برای خواب کافی به صورت عام درنظر گرفت و هر کس با توجه به مزاج مغز خود و شرایط زندگی خود، به مدت زمان خاصی برای خواب نیاز دارد و اگر کمتر از این میزان بخوابد دچار کم‌خوابی شده است. با توجه به مطالب این مقاله نتیجه می‌گیریم که برای داشتن خواب کافی باید مراقب مزاج مغز خود و رطوبت آن باشیم.

منابع

بابا پور، یوسف. عباسی، کاوه. پدید آورنده: رازی، محمد بن زکریا. (۱۳۸۸). خواص الاشیاء. نشر مجمع ذخائر اسلامی. قم. صفحه ۱۲۱

بیگ باباپور، یوسف. (۱۳۹۰). شش رساله کهن پزشکی. مجمع ذخائر اسلامی. قم. صفحات ۲۴ و ۶۲۶ و ۶۲۷

جرجانی، اسماعیل بن حسن. (۱۳۸۳). اصول و مبانی نظری طب سنتی. دانشگاه علوم پزشکی ایران. تهران. صفحه ۸۹

جرجانی، اسماعیل بن حسن. (۱۳۶۹). خفی علائی. نشر اطلاعات. تهران. صفحه ۴۱

جرجانی، اسماعیل بن حسن. (۱۳۹۱). ذخیره خوارزمشاهی. موسسه احیاء طب طبیعی. قم. صفحات ۴۷۶ و ۴۷۷

حسینی شفائی، مظفر بن محمد. (۹۶۳). قرابادین. صفحه ۶۴۹

حکیم مومن، سید محمد مومن بن محمد زمان. (۱۳۹۰). تحفه المومنین. نشر نور وحی. قم. صفحات ۴۵۵ و ۷۹۰

عقیلی علوی شیرازی، سید محمد حسین بن محمد هادی. (۱۳۸۵). خلاصه الحکمه. نشر اسماعیلیان. قم. صفحه ۵۴۶

نورانی، مصطفی. (۱۳۸۴). دایره المعارف بزرگ اسلامی. نشر ارمغان یوسف. قم. صفحات ۶۵، ۶۶، ۲۳۲، ۲۹۲، ۳۰۰، ۳۳۶، ۳۴۱، ۶۳۰

نویسنده: عطیه حدادنژاد