به نام خداوند مهربان
سوء مزاج دم
زود عصبی می‌شید؟ فشار خون بالا دارید؟ کسل و خواب‌آلوده هستید؟ بدن بادکرده و پف آلود دارید؟ می‌دونید سوءمزاج دم چیه؟ برای دیدن پاسخ سؤالات خود با مجله طبیب همراه ما باشید.
وظیفه و نقش اخلاط در بدن؛ مزاج و انواع آن؛ چگونگی ابتلاء به سوء مزاج و انواع آن؛ خصوصیات مزاج دم؛ دموی مزاج یا سوء مزاج دم چیست و چه علائمی دارد؛ علت عفونت‌ها و بیماری‌ها؛ وقتی فرد دارای مزاج گرم وتر است و مزاج خود را بیش از حد سرد یا گرم می‌کند در بدن او چه اتفاقی می‌افتد؛ توصیه‌ها، پرهیزها و استعداد ابتلاء به بیماری‌ها برای فرد دارای سوء مزاج دم را در این مقاله خواهید خواند.
فهرست مطالب
- تعریف اخلاط؛
- تعریف مزاج؛
- سوء مزاج؛
- انواع سوء مزاج؛
- خصوصیات مزاج دم؛
- دموی مزاج یعنی چه؛
- علائم سوء مزاج دم؛
- مزاج دموی با غلبه بلغم؛
- مزاج دموی با غلبه صفرا؛
- بیماری‌های شایع در سوء مزاج دم؛
- درمان سوء مزاج دم؛
- پرهیزات در سوء مزاج دم؛
- توصیه‌های سوء مزاج دم؛
- تیجه‌گیری.
مقدمه
در این مقاله قصد داریم شما را با سوء مزاج دم یا به عبارت صحیح‌تر سوء مزاج خلط دم و عوارض بیماری‌های ناشی از این سوء مزاج آشنا کنیم؛ دم یکی از اخلاط چهارگانه بدن است؛ نقش این خلط رشد و نمو و غذارسانی به اندام‌ها است؛ خلط دم دارای مزاج گرم و تر است؛ وقتی مقدار این خلط در بدن زیاد شود به آن غلبه دم یا سوء مزاج دم می‌گویند؛ به عبارت غیرعلمی دموی مزاج یا مزاج دموی گفته می‌شود؛ با بالا رفتن میزان خلط دم علائمی در عملکرد بدن فرد به وجود می‌آید که در این مقاله به بررسی علائم و راهکارهای درمانی آن خواهیم پرداخت.
تعریف اخلاط
در تعریف اخلاط آمده که غذای حقیقی بدن هستند و در سلول سازی و در جایگزینی انرژی از دست رفته نقش دارند؛ در واقع غذایی که خورده می‌شود در قسمت‌های مختلف دستگاه گوارش به طور عمده در کبد به چهار خلط دم، بلغم، صفرا و سودا تبدیل می‌شود؛ هر کدام از این اخلاط دارای مزاج و عملکرد خاص مثل استحکام بخشی، انعطاف پذیری و … و خصوصیات ظاهری مثل مزه رنگ و قوام هستند؛ قسمت‌های مختلف بدن متناسب با وظایف و کارشان از این اخلاط به مقدار مناسب استفاده می‌کنند.
تعریف مزاج
در تعریف مزاج چنین آمده است؛ تمام موجودات از عناصر و ارکانی چون آب، خاک، آتش و هوا تشکیل شده‌اند؛ این عناصر و ارکان نیز خود دارای کیفیت‌هایی از گرمی، سردی، تری و خشکی (مزاج ساده) و گرم و تر، گرم و خشک، سرد و تر، سرد و خشک (مزاج مرکب) هستند؛ و با درجه‌ای در حد اعتدال نُه کیفیت از مزاج تعریف می‌شود؛ مزاج در واقع همین کیفیت است که در وجود همه موجودات و اعضاء و اجزای تشکیل دهنده آنها وجود دارد و حاکم است.
سوء مزاج
اندام و اعضاء بدن از اخلاط به مقدار نیازشان و متناسب با عملکردشان استفاده می‌کنند؛ هر آنچه که مورد استفاده اندام‌ها قرار نگیرد موجب غلبه یا بالا رفتن خلط یا تغییر کیفیت مزاج در بدن می‌شود که به آن غلبه خلط و سوء مزاج می‌گویند؛ مثل غلبه بلغم، غلبه سودا و … که به اشتباه بلغمی مزاج، سوداوی مزاج یا دموی مزاج گفته می‌شود؛ اغلب، افراد به سوء مزاجی هم نام مزاج خود مبتلا می‌شوند؛ مثلا” فردی که مزاج گرم و تر دارد راحت‌تر به سوء مزاج دم یا سوء مزاج گرم و تر مبتلا می‌شود.
انواع سوء مزاج
انواع سوء مزاج به این ترتیب است:
- سوء مزاج ساده؛ از کیفیت گرمی، سردی، خشکی و تری ایجاد می‌شود؛ مثلاً فردی شغلی دارد که ارتباط او با یکی از این کیفیات زیاد است، مثل نانوایان که تماس مداوم با گرمی، مزاج آنها را به سوی مزاج ساده گرم می‌برد.
- سوء مزاج مادی؛ از اخلاط سودا، صفرا، بلغم و دمی تولید می‌شود که از نظر کیفیت و مقدار غیر‌طبیعی هستند؛ مثلاً خوردن سردی و تری بیش از اندازه که بدن یا عضوی از بدن را دچار سوء مزاج مادی بلغم می‌کند یا خوردن بیش از اندازه گوشت و مواد خون‌ساز سوء مزاج دم ایجاد می‌کند.
خصوصیات مزاج دم
خصوصیات مزاج دم یا به عبارت درست‌تر خصوصیات خلط دم، چون دم یکی از اخلاط مادی است نه از مزاج‌ها؛
مقدار آن در بدن از باقی اخلاط بیشتر است؛ خلط دم دارای مزاج گرم و تر است که همان خون است؛ وظیفه آن تغذیه اندام‌های بدن و رشد و نمو آنها می‌باشد؛ سرخ رنگ است؛ مزه شیرین دارد؛ از نظر قوام نه غلیظ است نه رقیق بلکه معتدل است.
دموی مزاج یعنی چه؟
بهتر است بگوییم سوء مزاج خلط دم یعنی چه تا بگوییم دموی مزاج یعنی چه؟ سوء مزاج دم در واقع یکی از سوء مزاج‌های مادی است؛ وقتی خلط دم در وجود فردی افزایش پیدا می‌کند و بدن به آن نیاز ندارد، غلبه دم یا سوء مزاج خلط دم در بدن ایجاد می‌شود؛ علائمی در فرد مبتلا به سوء مزاج دم بوجود می‌آید که به شناسایی و درمان آنها خواهیم پرداخت.
علائم سوء مزاج دم
۱۶علامت از علائم سوء مزاج دم
- احساس سنگینی؛
- سرخی در چهره اندام‌ها یا زبان؛
- خمیازه کشیدن؛
- باد کردن و پف داشتن بدن؛
- سنگینی بدن و احساس سنگینی در پشت چشم، سر، شقیقه؛
- چرت زدن؛
- حواس پرتی؛
- کندی در فهم مطالب؛
- خستگی بدون علت؛
- احساس مزه شیرین در دهان؛
- خارش محل فصد یا حجامت؛
- احساس کسالت و خواب آلودگی؛
- احساس تشنگی؛
- خونریزی در بینی یا لثه؛
- پوست گرم و نرم.
- و عروق خونی آشکارتر می‌شود
اگر بیش از ۵۰ درصد این علائم را دارید؛ حتماً به روش‌های رفع سوء مزاج دم که در ادامه خواهیم گفت توجه کنید.
مزاج دموی با غلبه بلغم
لازم است قبل از توضیح این عنوان به این نکته توجه شود؛ بدن برای سلول سازی، رشد و نمو و تأمین انرژی از اخلاط طبیعی و سالم استفاده می‌کند، حال اگر اخلاط غیر طبیعی و فاسد شوند بدن نمی‌تواند از آنها استفاده کند؛ مثل غذای مانده و فاسدی که ممکن است از مواد اولیه خوبی درست شده باشد اما به علت فسادی که در آن به وجود آمده بدن دیگر قادر به استفاده از آن نیست و تبدیل به عفونت می‌شود و بیماری‌زا است.
اگر خلط خون یا همان دم دچار تغییرات شود و این تغییر به سمت سردی باشد؛ مزاج دموی با غلبه بلغم ایجاد می‌شود به عبارت صحیح‌تر مزاج گرم و تر دچار غلبه بلغم شده است. این غلبه فرد را پرخور و پرخواب می‌کند.
مزاج دموی با غلبه صفرا
مزاج دموی با غلبه صفرا به عبارت دقیق‌تر مزاج گرم و تر با غلبه خلط صفرا زمانی رخ می‌دهد که خلط خون یا دم تغییر کند و از نظر مزاجی نه از نظر دمایی گرم‌تر شود که این افزایش دما در فرد ایجاد بی قراری می‌کند و لازم است درمان آن زیر نظر پزشک حاذق طب سنتی انجام شود.
بیماری‌های شایع در سوء مزاج دم
از بیماری‌های شایع در سوء مزاج دم به این موارد می‌توان اشاره کرد:
- سردرد؛
- چاقی؛
- تپش قلب؛
- فشار خون،؛
- بیماری‌های قلبی؛
- ضعف جنسی؛
- پرخوابی؛
- سکته.
درمان سوء مزاج دم
در درمان سوء مزاج دم و هر سوءمزاج دیگری لازم است به توصیه‌ها و پرهیزات مناسب آن به دقت عمل کرد تا سلامتی به وجود فرد دچار سوءمزاج برگردد. پرهیزات و توصیه‌های مناسب سوءمزاج دم را در ادامه بخوانید.
پرهیزات در سوء مزاج دم
در سوء مزاج دم یا سوء مزاج گرم و تر این پرهیزات تا رفع سوء مزاج ضروری است و پس از رفع سوء مزاج لازم است تعادل در مصرف مولدات خلط دم رعایت شود.
پرهیزات در سوء مزاج دم به این شرح است:
- پرهیز از گوشت‌هایی چون گوشت گوسفند، بوقلمون، اردک، شتر، شترمرغ و جگر؛
- پرهیز از مصرف زیتون، پیاز، سیر، خرما، بادام، پسته، موز، انگور، گندم، روغن زیتون، روغن و تخمه آفتابگردان، زنجبیل، شکر، عسل، دمنوش‌های گیاهی با مزاج گرم(مثل زنجبیل و گاوزبان)، عصاره انبه، شوری‌ها و شیرینی‌ها ؛
- پرهیز از پرخوری؛
- پرهیز از زیاد ماندن در آب گرم و هوای گرم؛
- پرهیز از خشم و عصبانیت خصوصاً در فصول گرم؛
- پرهیز از سفر به مکان‌های گرم و گرم و تر؛
- پرهیز از فعالیت‌های شدید و طولانی خصوصا در هوای گرم.
توصیه‌های سوء مزاج دم
در توصیه‌های سوء مزاج دم یا سوء مزاج گرم و تر این موارد ذکر شده‌است:
- مصرف غذاهایی با مزاج سرد مثل خوراک سبزیجات، آش‌های ترش بدون گوشت و حبوبات؛
- افزایش میزان مصرف زرشک، سماق، کدوی سبز، هویج، کلم، اسفناج، انار، برگ چغندر، کاهو در رژیم غذایی؛
- کم کردن حچم غذا؛
- مصرف گوشت سفید، مثل گوشت مرغ و ماهی؛
- مصرف شربت‌هایی چون شربت عناب، انار، لیمو و آب نارنج؛
- حفظ آرامش و پرهیز از خشم و غضب؛
- انجام ورزش به اعتدال؛
- حجامت عام (بین دو کتف) با نظر پزشک در زمان مناسب حجامت.
لازم است بکارگیری هر یک از توصیه‌ها در حد اعتدال باشد.
نتیجه‌گیری
بدن انسان کاملا” هوشمند است؛ اگر به پیام‌های بدن توجه شود و عوامل ایجاد کننده علائم و عوارض شناسی شده و به درستی پاسخ داده شوند، جسم و روح بشر در آرامش خواهد بود؛ اگر با خوردن یک غذا یا انجام یک رفتاری در بدن عارضه‌ای ایجاد شد لازم است آن غذا و رفتار ترک شود؛ یکی از عوارضی که در این مقاله به بررسی آن پرداختیم، سوء مزاج دم است؛ اگر فردی این علائم و این بیماری‌ها را دارد ضمن مراجعه به پزشک معالج لازم است که سبک زندگی و تغذیه خود را با کمک مطالب ذکر شده اصلاح کند؛ در مصرف مواد خوراکی یا رفتاری زیاده روی نشود و حد اعتدال را رعایت شود.
ضمن تشکر از توجه شما؛ اگر تجربه یا نظری در این رابطه دارید با ما به اشتراک بگذارید؛ امیدواریم سلامتی و شادمانی در وجودتان جاری و پایدار باشد.
منابع
*جغمینی، محمود بن محمد. مترجم: ناظم، اسماعیل(۱۳۸۹). متن و ترجمه کتاب قانونچه فی الطب. (ج۱، چاپ: اول، صفحه ۱۰۷). تهران.آبژ.
*جمعی از نویسندگان. (۱۳۸۹). تاریخ تمدن اسلام و ایران. (ج۱، چاپ: اول، صفحه ۱۹۴). قم. دفتر نشر معارف.
*یوسفی، علی. (۱۴۰۲). دوره مقدماتی. تهران. مؤسسه آموزشی_پژوهشی صدای حکیم. https://www.sedayehakim.com
نویسنده: هدیه اصفهانی
